Tuesday, July 26, 2011

Hudhud: Aliguyon nak Amtalao (Tuwali)

Below is an example of a Hudhud sung during a funeral wake entitled Aliguyon nak Amtalao (Aliguyon, son of Amtalao)

1
An nahdom nakahillong boy algod na, ay nangimbukig.
Maalan Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o nak Amtalao
Edah na dallinda kammaligday-a, o ay Dumanayan.
HantunAliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
De bon hi inanan hi Indumulao Indumulao ana, o na nun in-Amtalao
Intangad nah huguhug di timindung a baleda peh gawana o...ya,
Dumanayan, nemah o...e
Alanay ligau ya umhep dah ohladan na ohladanday-a o...ya,
Duumanayan, nemah o...e
Agwat dah dodolla yun nunggilig an bulalakkin wadah gilig na, ay Duumanayan.
Etah kuh punbanngan na bananuh agpawanday-a o...ya, Duumanayan, nemah o...e
Ilad-ang dah dalipen nan alang hi agpawanday-a, ay Dumanayan.
Neh Indumulao Indumulao ana o...ya, an nun in-Amtalao o...e
Bolangonay Aliguyon Aliguyon nana, o an da nak Amtalao.
An ne palpal-iwanah ohladan ay ohladanday-a o...ya, Duumanayan, nemah o...e
Indumulao ibughul nay lakbin di dalipen nan alang hi agpawanday-a,
ay Duumanayan.
Aganay katkat hi pageh dalipen nan alang hi agpawanday-a o...ya,
o Duumanayan, nemah o...e
Diket natoltolwag an nakaggaway algoy na, ay nangimbukig.
2
Maalan tun mangayyuding mangayyuding ana o…ya, o ay Lagulagud-Daya o...e
Imagpawandah pantal hi kadaklan hi agpawanday-a, ay Dumanayan.
Uh-uhdungan dah Aliguyon Aliguyon nana o...ya, ay da nak Amtalao o...e
Hummangan yun mangayyuding mangayyuding ana, ay Lagulagud:
"Dittan on nanodnod na log-adan nan binlanan unga-unga an bullaki.
Daan mot ibtik taku," kanan yun mangayyuding mangayyuding anan o...ya, Lagullagud-Dayya o...e.
Mangayyuding kumhop dah dalipen nan alang hi agpawanday-a, ay Dumanayan
Alikbutan dah Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
Nagibbu bon linikbutan da itaggeh day Aliguyon Aliguyon nana,
o an da nak Amtalao.
Ilya dah hinal-on di nunhanal-o...ya, oon na babale, nemah o...e
3
Maalan inanan hi Indumulao Indumulao ana, o ay nun in-Amtalao
Katkat nay pageh dalipen nan a lang hi agpawanday-a, oon na bable o...e
An neh Indumulao an umhep hi ohladan ay ohladanday-a, ay Dumanayan.
Puntibo nah Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
"Tipe daan ka monna Aliguyon Aliguyon nana, o an da nak Amtalao?"
Deya nuppen don maid adina puk-iyan hi dalipen nan
a alang hi agpawanday-ao...ya, Duumanayan, nemah o...e
Intangad nah pidipid yun nunggilig an bulalakkin wadah giligna, ay Dumanayan,
"Daan kayu anhan na aamod an bulalakin wasah giligna, ay Dumanayan
Gawaon yuy dalipen nan alang hi agpawanday-a o...ya, Dumanayan, nemah o...e
Te man nakattalak hi Aliguyon Aliguyon nana, o an da nak Amtalao."
Pumito day aammod an bulalakkin wadah gilig na, ay Dumanayan.
Pumpukyahan day Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
Munnangih inanan hi Indumulao Indumulao an, o an nun in-Amtalao.
Gawagawaonay kagawan tuy gawana o…ya, Duumanayan, nemah o...e
4
Maalan tun mangayyuding mangayyuding ana, ay Lagullagud
An ne imagpwandah pantal hi kadaklan hi agpawanday-a o...ya,
ay Dayagen, nemah o...e
Yagyagon dah Aliguyon Aliguyon nana, o an da nak Amtalao.
An ne kattog hi Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
Munngangih Aliguyon Aliguyon nana, o an da nak Amtalao.
"Daan ka pe inan hi Indumulao Indumulao ana o...ya, o an nun in-Amtalao?" o...e
Papohdanan Aliguyon Aliguyon nana, o an da nak Amtalao
"Ya bokon ot tuwali bable mih tuwe," kanan Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
o an da nak Amtalao o...e
Ta nen damunay e himbatangan batangan boy Algod na algoy na, ay nangimbukig.
Maid kanu kattog an munnangi nangih Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
o an da nak Amtalao o...e
Ikhop nah punbanngan nah bananuh agpawanday-a, o ay Dayagen
Ilad-ang nah pidipidyun nunggilig an bulalakkin wadah giligna, ay Dayagen.
5
Maalan tun hi Bugan an ay Bugan nana o…ya, o an nak Panga’iwan o...e
Bayuwonay binaklenah ohladan ay ohladanday-a, ay Dayagen.
Pakaddongdonglon Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
Aliguyon an gawaonay kagawan tuy gawana ya gawanay-a
(ulep le peman, umay ayyudot, insalidumay
salidumaydiway, o ay Dayagen)
(Note: The words in parentheses are not Hudhud words
but were added by the chanters for fun after a drunken
man introduced them.)
An ne bah-elonay hoob hi ohladan ay ohladanday-a o...ya,
o ay Dayagen, nemah o...e
Kimmakaynit ka Bugan an ay Bugan nana, o ay nak Panga’iwan.
"An nganney pungngadanmum e nanodnod nalog-adan nan binlahnan
unga-unga an bullaki?"
"An nganney ngadan ku ot hi Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao.
O ya dahdi mo puboy pungngadan mu?" kanan Aliguyon Aliguyon nan,
o an da nak Amtalao.
"Pungngadan kuh Bugan an ay Bugan nana o...ya, o ay nak Panga’iwan." o…e
6
Ot bayuwonday binaklenah ohladan ay ohladanday-a, ay Dayagen.
"Aga ot ta igammal ta," an kanan Bugan an ay Bugan nana o...ya,
o ay nak Panga’iwan o...e
"Komman binakle pey in-ong-ongal ku kattog," an kanan Aliguyon Aliguyon
nana o...ya, o an da nak Panga’iwan.
"Takon ot ahan ta ihaang ni-mo," an kanan Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
o an da nak Amtalao o...e
"Man adik ihaang te maid apug," an kanan Bugan an ay Bugan nana,
o ay nak Panga’iwan
An deh Aliguyon an ip-ippol nan kanon di binakleh ohladan ay ahladanday-a o...ya o ay Dayagen,
nemah o...e
Gulat ot ahan ta waday apuy ta munhaang," an kanan Aliguyon nana,
o an da nak Amtalao.
Palpal-iwan da tuh kagawan tuy gawana o...ya, ay Dayagen, nemah o...e
Mungkaong-ongal da mo da Bugan ke Aliguyon Aliguyon nana, o an da nak Amtalao.
7
An ne maalan tun dallinda kammaligday-a o…ya, o ay Banawol, nemah o...e
An ginibbu nay hinagohonah ohladan ay ohladanday-a o...ya,
o ad Banawol, nemah o...e
"Nganne innuna Ama Iken an ay Iken nana, o an ay Dinug-anan,
Daanay pangidongdongak hi binnuhul mu?" kanan Guminigin Guminigin
nana o...ya, o ay nak Dinug-anan o...e
Ney hapit amanan hi Iken an ay Iken nan, o an kay Dinug-anan,
"Man ha-on ke pe ya bibbiyaw kun am-in hi hinal-on di nunhanal-o...ya,
oon na babale, nemah o...e
Maid pey binnuhul ku," kanan amanan hi Iken an ay Iken nana,
an kay Dinug-anan o...e
8
"Atkeh nan," kanan Guminigin Guminigin nana o...ya, o ay nak Dinug-anan o…e
"Ilgom ku moh hinal-on di nunhanal-o, oon na bable.
Numanomnom hi amanan hi Iken an ay Iken nan o...ya, o an kay Dinug-anan o…e
Ayyo ayyo day tutulang hi hinal-on di nunhanal-o, oon na bable.
Kanuh Iken an umhep hi ohladanay oladanday-a o...ya, o ad Banawol, nemah o...e
Alanay uggub, "An he-a ke Guminigin Guminigin nana, o ay nak Dinug-anan
"Ibangngad mu ke," kanan amanan hi Iken an ay Iken nana o...ya,
an kay Dinug-anan o…e
Alanay uggub na ihiplunan Guminigin Guminigin nana, o ay nak Dinug-anan.
Ugge nahlongan ya tinippa na uggub amanan hi Iken an ay Iken nana o...ya,
o an hay Dinug-anan o...e
"Adim ot ahan boknon, Guminigin," an kanan Iken an ay Iken nana o… ya,
o an hay Dinug-anan o...e
"Man-uke iathituk ya pamatnak hi inalittum Guminigin Guminigin nana o…ya,
o ay nak Dinug-anan.
Te hungduwom ad dallinda kammaligday-a o...ya, o ay dayagen, nemah o...e"
(Chanters stopped. Talk, talk, talk…)
...... Aliguyon Aliguyon nana o…ya, o an da nak Amtalao.
9
Malantun Guminigin Guminigin nana, o ay nak Dinug-anan,
Ne agwatonay dodollayun nunggilig an bulalakkin wadah giligna, o Banawol
Ayagana diday aamod an bulalakkin wadah giligna, o ay Banawol
Ta pal-iwan dah dalan nah hinal-on di nunhanal-o...ya, oon na bable, nemah o...e
Ta natoltolwag an nakaggaway algoy na, ay nangimbukig,
Ya inhawangdah pantal hi kadaklan hi agpawanday-a o…ya,
o ay Dayagen, nemah o...e
An ne kanuh Guminigin Guminigin nan, o ay nak Dinug-anan
Lad-angon day dalipen nan alang hi agpawanday-a o…ya,
o ay Dayagen, nemah o...e
Ingohnod Guminigin Guminigin nana, o ay nak Dinug-anan.
Bughut nah liddingan di ambayungna di o...ya, dinallingdingan na o...e
Ta mun-ittapih Guminigin Guminigin nana, o ay nak Dinug-anan.
Nagibu ken mun-ittapi ya lumibwat ka Guminigin Guminigin nana o...ya,
o an da nak Dinug-anan o...e
Kay tuukuk nah dalipen nan alang hi agpawanday-a, o ay Dayagen
An may-ay tukuk Guminigin Guminigin nana...ya, o an nak Dinug-anan o...e
Dahdi tun e gimmawah kagawan tuy gawana ya gawanay-a, o ay Dayagen?
Naka-ihtuh tanglen-elan Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o ay nak Amtalao o...e
10
"Tipe dehna on tinumkuk," an kanan Aliguyon Aliguyon nana, o an da nak Amtalao.
Nay-unan umhep hi ohladan hi ohladanday-a o...ya, o ay Dayagen, nemah o...e
Pangal-anay pidipidyun nunggilig an bulalakkin wadah giligna, o ay Dayagen,
In-uhdung nah dalipen nan alang hi agpawanday-a o...ya, o ay Dayagen, nemah o...e
Inuuhdunganah Guminigin Guminigin nana, o an hi nak Dinug-anan.
"Dahdiy impungngadan mun e muntukuk hi dalipen nan alang agpawanday-a o...ya, o ay Dayagen,"
nemah o...e
Nuntangad ka Guminigin Guminigin nana, o an nak Amtalao2
"An ne pahintammaon yuh Guminigin Guminigin nana o...ya, o ay nak Dinug-anan.
"Kawawadak, an kanan Guminigin Guminigin nana o...ya, o ay nak Dinug-anan o...e
"Bohwatok di binnuhul da Iken ke Iken an ay Iken, o an hi Dinug-anan."
"Ay e-appaw," an kanan Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o ay hi nak Amtalao o...e
"Kombo, adika umabtu, had-onak," an kanan Aliguyon Aliguyon nana,
o an da nak Amtalao.
Gawaonay kagawan tuh gawana o...ya, o ay Dayagen, nemah o...e
An ney hapit Bugan an ay Bugan nana, o ay nak Panga’iwan.
"Tipe anhan dahdi day muntukuk?" an kanan Bugan an ay Bugan nana o...ya,
o an nak Panga’iwan o...e
"An ne dadiyey binnuhul mu," kanan Aliguyon Aliguyon nana, o an da nak Amtalao.
11
Ne hogponay timindung an baleda peh gawana o...ya, o ay Dayagen, nemah o...e
Alanday langengan amadan hi lken an ay Iken nana, o ay Panga’iwan.
An ne ih-ep dah ohladan ay ohladanday-a o...ya, o ay Dayagen, nemah o...e
An inodnod nah punbangan na bananuh agpawanday-a, o ay Dayagen
Atbohdin Guminigin Guminigin nana o...ya, o an nak Dinug-anan, nemah o...e
Inodnod na damdamah punbanngan na bannuh agpawanday-a o ay Dayagen,
Nunbattannan day guhing nah punbanngan na bananuh agpawanday-a o...ya,
o ay Dayagen, nemah o...e
An ne hay haginghing Guminigin Guminigin nana, o ay nak Dinug-anan
Intanod nan Aliguyon Aliguyon nana o...ya, a hi nak Amtalao o...e
Ugge nahlongan hi Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an dak Amtalao o...e
Tinippa nay haginghing Guminigin Guminigin nana o...ya, o ay nak Dinug-anan o...e
Maid an munhintatannod da nah punbanngan nah bananuh agpawanday-a,
o ay Dayagen
"Tipe ni-ahan," an kanan Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao.
"Kon ta wada ke ot di inda-din ta ikilog ku," kanan Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
o an da nak Amtalao.
Kanun mungka-abuliduh Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
12
Intulud nah Guminigin Guminigin nana, o ay nak Dinug-anan
Indupya nah kadaklan hi agpawanday-a o...ya, o ay Dayagen, nemah o...e
Natatpaak hi puuhung hi Guminigin Guminigin nana, o ay nak Dinug-anan.
Aliguyon lad-angonay dalipen nan alang agpawanday-a o...ya,
o ay Dayagen, nemah o...e
Banhonay aluton ya inib-ibtik Aliguyon Aliguyon nana o an da nak Amtalao
Igawa nah kagawan tuy gawana o...ya, o ay Dayagen
Daana mun-apoy nah timindung a baleda peh gawana ya gwanay-a, o ay Dayagen
Apinanay banga, "He-a ke Bugan an Bugan nana o...ya, o ay nak Panga’iwan,
Ihunud muy inda-din," an kanan Aliguyon Aliguyon nana, o an da nak Amtalao.
Aliguyon pitawaona boy punbanngan nah bananuh agpawanday-a o...ya,
o ay Dayagen, nemah o…e
Mun-angngal da bon Guminigin Guminigin nana, o ay
Kay ahan ya nanayongtong an maal-algoy algoy na, ay nangimbukig.
"An he-a ke Guminigin Guminigin nana o...ya, o ay nak Dinug-anan o...e
Lad-angom di dalipeh ta gawaok di gawana," kanan Aliguyon Aliguyon nana,
o an da nak Amtalao.
13
Aliguyon an gimmawah kagawan tuy gawana o...ya, o ay Dayagen, nemah o...e
An ne kattog hi Bugan an ay Bugan nana, o ay nak Panga’iwan,
Uggena inilan mangada-din di inda-din dah kagawan tuy gawana o...ya,
o ay Dayagen, nemah o...e
Kattog an bimmallukuluk di bukkakel Bugan an ay Bugan nana,
o ay nak Panga’iwan.
"Naka-ip-ot ka kattog," an kanan Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
o ay Dayagen3, nemah o...e
Ingkuyog nay inda-din ya apinana ya mun-adadin hi Aliguyon Aliguyon nana,
o an da nak Amtalao o...e
"Motwaom Bugan ta ituttuduk ta inilaom Bugan an ay Bugan o...ya,
o ay nak Panga’iwan.''
Nalutuy inda-din dah timindung a baleda peh gawana ya gawanay-a, o ay Dayagen.
Indadaana munggamal dah inda-din dah kagawan tuy gawana ya gawanay-a,
o ay Dayagen.
Kanun tamtamtamon Bugan an ay Bugan nana o...ya, o ay da nak Panga’iwan o...e
"Anakkayang hituwe gayam di inda-din," an kanan Bugan an ay Bugan nana,
o ay nak Panga’iwan.
An nen nagibbun nabhug dah inggamal dan inda-din dah
timindung a baleda peh gawana ya gawanay-a, o ay Dayagen.
Aliguyon an pitawona boy punbanngan na bananuh agpawanday-a o...ya,
o ay Dayagen, nemah o...e
Umanang-angngal dan Guminigin Guminigin nana, o ay nak Dinug-anan.
Nun-angngalan dah himbulan ot nagudwah kagawan tuy gawana o...ya,
o ay Dayagen, nemah o...e
14
Malan tun dallinda kammalingday-a, o ay Kimbulu
Malan tun kanuh Bimuyug ay Bimuyug ana, o...ya, o ay nak Guminigin, nemah o...e
Ena ilaon hi tulang nan hi Guminigin Guminigin nana, o ay nak Dinug-anan.
An ne gawaonay kagawan tuy gawana ya gawanay-a, o ay Dayagen4
Ta ne gimawa keh Bimuyug ay Bimuyug ana o...ya, o ay nak Dinug-anan5 o...e
Ya ne "Daan moh Guminigin?" an kanan Bimuyug ay Bimuyug ana o...ya,
o hay Dinug-anan o...e
"E man maid hitu," kanan amanan hi Iken an ay Iken nana o...ya,
o hay Dinug-anan o...e
"Ta nedan mihmihdi dad dallindan kammaligday-a, o ay Dayagen
Man e nakiangngal ad dallinda kammaligday-a o...ya, o ay Dayagen, nemah o...e
"Ne maid ke ya abu iblallihuk ku," kanan Bimuyug ay Bimuyug ana,
o ay nak Panga’iwan.6
Umeyak ot ya abu ek kadwaan hi tulang kun hi Guminigin Guminigin nana o...ya,
o ay nak Dinug-anan," o...e
15
Bimuyug ot ya abun inodnod nah punbanngan nah bananuh agpawanday-a,
o ay Dayagen7.
Pal-iwanah dalan hinal-on di nunhanal-o...ya, on na bable, nemah o...e
Ya dimmatong hi Bimuyug ay Bimuyug ana, o ay nak Dinug-anan.8
Himmaldot di goh-om da Guminigin ke Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
o an da dak Amtalao o...e
An nen, gimmayotgot hi Bimuyug lad-ongay punbangngan
na bananuh agpawanday-a, o ay Dayagen.
Indopdop ken Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
Ya inhiplu na damdamay haginghing nan Aliguyon Aliguyon nana,
o ay da nak Amtalao.
Kattog hi Aliguyon an in-ohnong nah punbanngan na bananuh agpawanday-a o...ya, o ay Dayagen,
nemah o...e
16
"Tipe bo anhan mun-at kayuh nan mungkablah hinal-on di nunhanal-o, on an bable,
Tipe anahn eyak punbinnah-elan?" an kanan Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
o an da nak Amtalao o...e
"Man-uke bo nimpe," an kanan Bimuyug ay Bimuyug ana, o ay nak Dinug-anan.9
lbangngad miy altugan mu angwegan muh himbatangan anay algoy bo ay algo na, ay
nangimbukig.''
Kattog moh Aliguyon an mutigging nah punbanngan na bananuh agpawanday-a, o...ya, ay Dayagen,
nemah o...e
Pangamdut nah winawwana iniggidnah punbanngan na bananuh agpawanday-a,
o ay Dayagen.
Maid kanun atuwona da Guminigin ke Bimuyug ay Bimuyug ana o...ya,
o ay nak Dinug-anan10 o...e
Naatuh Bimuyug ya lad-ongay dalipen nan alang hi agpawanday-a, o ya Dayagen.
17
Imbughut nah liddingan na talayug nan di-I ya dinallingding nadi o...e
Mangit-ittapih Bimuyug ay Bimuyug ana o...ya, an nak Panga’iwan.11
Impahla na key ittapi nah dalipen nan alang hi agpawanday-a o...ya,
o ay Dayagen, nemah o...e
Inwaga nay ambayung nah habbiyan nah duntug na duntugnay-a o ay Dayagen12
"An he-a ken duwog hi habbiyan na duntugna o...ya, o ay Dulnuan, nemah o...e
He-a ken duwog daan mot mundayyu kah madmadayyu dukugom ay duntagana,
ay Dulnuan.''
An nen e-mungkakapuh Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
Maid mo kanun duwoduwog hi kinawad-an Aliguyon Aliguyon nana,
o an hi nak Amtalao.
Aliguyon ban iguyud nah nalipat nay hinalung na nah punbanngan nah bananuh agpawanday-a
o...ya, o ay Dayagen, nemah o...e
An ne punlaga nay duwog hi punbanngan na bananuh agpawanday-a, o ay Dayagen,
An ne inhiknad nay lagan di duwog nah punbanngan na bananuh agpawanday-a o...ya, o ay Dayagen,
nemah o...e
Kammotmotwaon bon Bimuyug ay Bimuyug ana, o ay nak Dinug-anan13
"Kayang pem an anhan an makanna-lih Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
o an da nak Amtalao!'' o...e
18
Bimuyug bon intangad na bod habbiyan na duntugnay duntugnay-a, o ay GuIgulit,
''He-a ken patul di duwog hi habbiyan di duntug duntugnay-a o...ya,
o ad GuIgulit, nemah o...e
Daan mot he-ay mmundayyu," an kanan Bimuyug ay Bimuyug ana,
o ay nak Dinug-anan14
Kanuy am-aman di duwog an mungkung-in mundayyu dukogonay duntugna,
ay duntugnay-a, o ay GuIgulit.
Umalih kinawad-an Aliguyon Aliguyon nana, o...ya, o an hi nak Amtalao o...e
Maid kattog an nahlongan mo kattog hi Aliguyon Aliguyon nana,
o an da nak Amtalao,
Maid mon hinakdun di duwog hi punbanngan na bananuh agpawanday-a,
o ay Gulgulit15
Ay di duwog hinakdu nah Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o ay da nak Amtalao o...e
Pun-ilya nah hinal-on an nunhanal-o, oon na bable.
Wada key inagpawandah hinal-on di nunhanal-o…ya, oon na bable, nemah o...e
Lah-oton yun di ahan di duwog," an kana Aliguyon Aliguyon nana,
o ay da nak Amtalao.
Deke ot ya abu on ingkidung di duwog on nalyah hinal-on di nunhanal-o...ya,
oon na bable, nemah o...e
19
Kanu Ioktat nunhimbatangan ahi ha-angan boy algoy umalgo na, ay nangimbukig.
Kanuy duwog imagpawan hi pantal hi kadaklan hi agpawanday-a o...ya,
o ay Nabilangan16, nemah o...e
Malantu kanu Ananayu Ananayun na, o ay nak AIiguyon
Ngadngangaddayon di aamodan bulalakkin wadah giligna an da nak Amtalao17
An ne anhan nakabbutong kanuh Ananayu Ananayu na o...ya,
o ay nak Aliguyon o...e
Kalin di aamod an "Papohdanam ke anhan Ananayu Ananayun na,
o ay nak Aliguyon,
An motwaom ke ahan on nanodnod na log-adan nan binlanan unga-unga,
unga-unga an bullaki!''
E..hmm, Timalan-uy gullukay an manmannuk dah gawana ya gawanay-a,
o ay Nabilangan18.
Pahaldoton day day Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
"An ne ot ya abuy Aliguyon Aliguyon nana, o ay nak Amtalao.''
Kanuh Ananayu Ananayu o...ya, o ay nak Aliguyon
Pabtikonay binutongnah pantal an kadaklan hi agpawanday-a, ad Banilagan.
Ingguyud nah paluttan an kawayan indongdong nan Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o ay nak
Amtalao o...e
Aliguyon an dimmop-a pimmop-ah palutok di duwog hi kadaklan hi agpawanday-a, o ay Dulyagen19
Ta neh Ananayu dinaut nay duwog hi kadaklan hi agpawanday-a, o ay Dulyagen19
Muntinakddog dan hintulang ke kadaklan hi agpawanday-a o...ya,
ad Banilagan, nemah o...e
"Te dahdiy pungngadan mu?" kana Ananayu Ananayu na, o ay nak Aliguyon.
"Ya bo ngadan kuh Aliguyon Aliguyon nana, o an da nak Amtalao.''
Tipe mun-ingngoy ngadan muh ngadan aman hi Iken an ay Iken nana o...ya,
o an hay Aliguyon o...e''
Man uggek inilah nae," Kanan Aliguyon Aliguyon nana, o ay nak Amtalao.
Daan mot gawaon tay gawana ta datngan tah inan hi Aguinaya Aguinaya na o...ya,
o an in-Aliguyon.
20
An malan tu kanuh Dulnuan ay Dulnuan nana, o ay nak Panga’iwan,
Imagpawan hi pantal hi kadaklan hi agpawanday-a o.. Baanilagan, nemah o…e
Minotwan da Aliguyon ke Ananayu Ananayun na, o ay nak Aliguyon.
An ne wadah Dulnuan ay Dulnuan nana o...ya, o ay nak Panga’iwan o.
"Dahdi moy pungngadan mun nanodnod nalog-adannan binlahnan ung-unga,
o an bullaki?"
"Pungngadan kuh Dulnuan ay Dulnuan ana, o...ya o ay nak Aliguyon.
Kawawadak ingangayok ad dallinda kammaligdaya-a, o ay Dayagen."
"Anakkaya nuppe nuppen!" kanan Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
o ay nak Amtalao o...e
''An ne mampe wada ni-moy Bugan an ay Bugan ay nak Panga’iwan o...e
Wadan inibtik di mungkablah Bugan an ay Bugan ay nak Panga’iwan'' o...e
Ammuna di ya mumpuddug dah dalan nah hinal-on nunhanal-o, oon na bable
Loktat ya imagpawan dah pantal hi kadaklan hi agpawanday-a o...ya,
o ay Dayagen, nemah o...e
Ay dongdonglon day pukipukin Bugan an ay Bugan nana, kattog anhan,
o ay nak Panga’iwan.
An nen punlupduk da Guminigin ke Bimuyug ay Bimuyug ana o...ya,
o ay nak Panga’iwan20
An ne gimayotgot boy Aliguyon Aliguyon nana, o ay nak Amtalao.
An e in-alikbunah Bimuyug ay Bimuyug ana, o ay nak Dinug-anan21
An nen baludonah Bimuyug ay Bimuyug ana, o ay nak Dinug-anan22.
"Ay ni-anhan," an kanan Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
"Umuyauy kami ken Bugan an ay Bugan nana, o ay nak Panga’iwan
Ahi daka pangit-ogan Bimuyug ay Bimuyug ana o...ya, o ay nak Panga’iwan23."
21
An ne gawaon day kagawan tuy gawana ya gawanay-a, o ay Dayagen.
An neh Dulnuan ay Dulnuan nana o...ya, o ay nak Panga’iwan o..e
"Ya abut mumbangadak," an kanan Dulnuan ay Dulnuan nana, o ay nak Panga’iwan.
Ek datngan hi inan hi Indangunay ay Dangunay ana o...ya, o an in-Panga’iwan o...e
Deke ya immali kami," kanan Dulnuan ay Dulnuan nana, o ay nak Panga’iwan.
An ne ya Dulnuan pal-iwanay dalan nah hinal-on di nunhanal-o ya,
oon na bable, nemah o...e
Mungkahilong imagpawan hi pantal di kadaklan hi agpawanday-a, o ay Dulnugen.
An gimawa ked kagawan tuy gawana o...ya, o ay Dulnugen.
An nen pundamun inanan hi Indangunay Indangunay o…ya, o an in-Panga’iwan; ngane innun tulang
mun hi Bugan an ay Bugan nana, o an panguluwan?''
"Dinatngak," an kanan Dulnuan ay Dulnuan nana o...ya, ay nak Panga’iwan o...e
"Maphod anhan ta wada peman on nungngadan hi Aliguyon Aliguyon nana,
o ay da nak Amtalao.
Uggeda peman indoplat hi Bugan an ay Bugan nana o...ya, o an panguluwan ku o...a
Agam ot ina deke imbangad takuh indinan dallinda kammaligday a…o ay Dayagen.''
"Om," an kanan inanan hi Indangunay nalDangunay ana o...ya,
o an in-Panga’iwan o...e
22
Pal-iwan da te nahdom nakahillong boy Algoy na, ay nangimbukig.
An timingay lumablabbinha binha o...ya, o ay langegan, nemah o...e
Inggibok Indangunay nalDangunay ana, o an in-Panga’iwan,
An ne bimmangun hi Indangunay Indangunay ana o…ya, o an in-Panga’iwan o…e
"He-a ken alubang mi bagbagd mih gawana ya gawanay-a, o ay Dulnugen
Deket napulngut kayu lak-ayon yu tun bale, lak-ayon yu tun bale ta malya taku hinal-on di
nunhanal-o, oon na bable.''
An kanan Indangunay nalDangunay anna, o...ya, o an in-Panga’iwan o...e
Dani kanu ya mungkaykaynit hi Indangunay nalDangunay ana, o an in-Panga’iwan.
Ne kanun muntayyapan di balen Indangunay nalDangunay ana o...ya,
o ay in Panga’iwan o...e
Kanun mumbungug hi dalan nah hinal-on di nunhanal-o, oon na bable.
Ta ne damunan e tumalan-uy gullukay an manmannuk dah gawana o...ya,
o ay Dayagen, nemah o...e
Nidattong de balen Indangunay nalDangunay ana, o ay in-Panga’iwan.
Ne kanun ngewengewe hanay in-ungan di bimmable ay bimmablen bulalakkin
wadah gilig na, o ay Dayagen.
Inggibok da Bugan ke Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an nak Amtalao o...e
"Dittan dimmatong day aamod mu," kananan Bugan an ay Bugan nana,
o ay nak Panga’iwan.
23
Da Aliguyon ke Bugan an umhep dah ohladan nah ohladanday-a o...ya,
o ay Dayagen nemah o...e
Minotwa dah inadan hi Indagunay nalDangunay ana, o ay in-Panga’iwan.
Indangunay an anhan di pangab-abyu nan da Bugan ke Aliguyon nana o...ya,
o an da nak Amtalao o…e
Palpal-iwan dat mawa-way kubbuhanda bigbigat dah gawana ya gawanay--a,
o ay Dayagen
Ne anhan di gag-an Indangunay Indangunay ana o...ya o an in-Panga’iwan o…e
"Dakayu ken aamod an buIalakkin wadah gilig na poppog na, o ay Dayagen.
Mamdug kayuh amulih ohladan ay ohladanday-a o...ya, o ay Dayagen," nemah o...e
Pumbalud day amuli dah ohladan nah ohladanday-a, o Dayagen.
24
"Deke ot ya abu," kanan Indangunay Indangunay ana o…ya, o an in-Panga’iwan.
"Ihaldot taku ot ya abuy Bugan an ay Bugan nana, ot ya abu, o an in-Aliguyon.
Te maid ke peman hi Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
Maid peyam puboy nangipaptok ke Bugan an ay Bugan nana, o ay binuhhbuh na. "
An ne mon wewekon day amulih ohladan ay ohladanday-a o…ya,
ay Dayagen, nemah o…e
Ne ihaldot da moh Bugan an ay Bugan nana, o ay in-Aliguyon.
Ta ne munggammal day bimmable ay bimmablen bulalakkin wadah giligna,
o ay Dayagen
Man-u boy hapit inadan hi Indangunay nalDangunay ana o...ya,
o an in Panga’iwan, nemah o...e
"Daan mo ot ya abut itagilig takuy uyauy yud kagawan tuh gawan ua gawanay-a,
ay Dayagen?"
25
Kanun numanomnom hi Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
"Kayang tut-uwa," an kanan Aliguyon Aliguyon nana, o an da nak Amtalao.
"Adik abuluton an ekami umuyauy ni-an," an kanan Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak
Amtalao o...e
Te konak binabbait eyak iyuddung," an kanan Aliguyon Aliguyon nana,
o an da nak Amtalao.
''Day innuna inan hi Indangunay nalDangunay ana o...ya, o an in-Panga’iwan o...e
Daan mot adim aton hina," kanan Aliguyon, "te mahapul an ingayok ad
dallinda kammaligday-a, o Dumanayan.
Hapulok ni-an di bablek," an kanan Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
o an da nak Amtalao o...e
"Te komman damdama ha-on ke ya natalakak," an kanan Aliguyon Aliguyon nana, o an da nak
Amtalao.
"Uggek inilay nangialin ha-on hitud bableyuh kagawan tuy gawan ya gawanay-a,
o ay Dayagen.''
26
"Deket athinan," kanan Indangunay nalDangunay ana o...ya, o an in-Panga’iwan
"Takomboy ingayom ad dallinda kamaligday-a, o ad Dumanayan."
Deyan pakaddonglon Dulnuan ay Dulnuan nana o...ya, o an nak Panga’iwan.
"Deket athina ya kadwaan daka ibbaan daka Aliguyon Aliguyon nana,
o an da nak Amtalao."
Ta ne umga da Aliguyon ke Dulnuan ay Dulnuan nana o...ya,
o an nak Panga’iwan o...e
Inodnod dah punbanngan na bananuh agpawanday-a, o ay Dayagen
Palpal-iwan dah dalan nah hinal-on di nunhanal-o…ya, oon na bable, nemah o…e
Kanu da Dulnuan ke Aliguyon Aliguyon nana, o an hi nak Amtalao
Umagpawan dah pantal hi kadaklan hi agpawanday-a o...ya,
o ad Lobloban24 nemah o...e
Yaden atbohdin Aguinaya Aguinayan na, o an hi nak Amtalao.
27
Ot ne atbohdin Aguinaya an minotwan di pipinading umaninito hi agpawan hi agpawanday-a, o ay
Lobloban25.
Anakkayang peman an dehna boh Aguinaya Aguinayan-a o...ya,
o an hi nak Amtalao o...e
De boh Aguinayan iko-oko-ong nay am-aman di palattug hi kadaklan hi agpawanday-a, o ay
Lobloban26.
Daan ke ni-anhan," an kanan di pinading hi agpawan hi agpawanday-a o...ya,
o ay Lobloban27 nemah o...e
"Aga ke ot ta olwagan takuh Aguinaya Aguinaya na, o ay Balokbok.
An ne eda gumaloblob di bimmable," kanan yun pipinading umaninitoh agpawan hi agpawanday-a, o
ay Balokbok.
"On pinalattug Aguinaya Aguinaya na o...ya, o an da nak Amtalao o...e"
Ot ya abuh Aguinaya maid maptok ya Aguinaya papah-ononay palattug nah punbannganna
bananuh agpawanday-a, o ay Balokbok.
Mu ne maid maptok ya naplat hi Aguinaya Aguinaya na o...ya,
o an da nak Amtalao o...e
28
Yaden nidattong da Aliguyon ke DuInuan ay Dulnuan nana, o ay nak Panga’iwan.
Ne kanuh Aliguyon inuhdunganah Aguinaya Aguinaya na o...ya,
o ay da nak Amtalao o...e
"An dahdiy pungngadan mun e nanodnod nalog-adan nan binlanan unga-unga,
o ay madikit?"
Pungngadan kuh Aguinaya Aguinaya na o...ya, o an da nak Amtalao.
Ne dahdi kayu mo?" kanan Aguinaya Aguinaya na, o an hi nak Amtalao.
"Man ha-on hi Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
"Adik man kulugon," an kanan Aguinaya Aguinaya na, o an hi nak Amtalao.
"Nitootoonak kattog an nangingayon Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
an pangulawan ku o...e
On maid ek dinatnagan," an kanan Aguinaya Aguinayan na, o an da nak Amtalao.
29
"Deya man udot an ibagak an hantu ken am-aman di palattug," an kanan
Aguinaya Aguinaya na o...ya, o an hi nak Amtalao o...e
"Adiyu man udot e pulhon te hin-aalgo datngak hi tulang kun hi Aliguyon Aliguyon nana o an
panguluwak ku
Ahik impaboltan di palattug," an kanan Aguinaya Aguinayan na,
o an da nak Amtalao o...e
An ne te ad uwani ya munlingeyak mo," kanan Aguinaya Aguinayan na,
o an da nak Amtalao
Deya mo kattog kindom nay bukkakel nah pantal hi kadaklan hi agpwanday-a o…ya, o ay
Lobloban28 nemah o...e
Maid kanun munnangih moy Aliguyon Aliguyon nana, o an da nak Amtalao.
''Kanan bo anhan di dinattong daka Aguinaya Aguinayan na o...ya,
o an udidiyam kun o...e
Yaden hay bo katem di datngak," an kanan Aliguyon Aliguyon nana,
o an da nak Amtalao.
30
De moh Aliguyon intangad nah pidipidyun nunggilig an bulalakkin wadah giligna,
ay Balokbok,
"Dakayu ke anhan an bimmable ay bimmablen bulalakkin wadak gilig na,
o ay Balokbok
An ne makayu anhan ta ognan yuy Aguinaya Aguinaya na o...ya,
o an da nak Amtalao o...e"
Ognan dah Aguinaya ta ihungdu dah dallinda kammaligday-a, o ay Dumanayan.
Dintong da keh pantal hi kadaklan hi agpawanday-a o...ya Dumanayan, nemah o...e
Igawa dah kagawan tuy gawana ya gawanay-a, ay Dumanayan.
Kanu kattog hi inanan hi Indumulao Indumulao ana o...ya, o ay nun in Amtalao o...e
"Kayang kattog ka Aguinaya Aguinaya na kattog, anhan, o an binuhbuh na,
Dittan mu kattog ingayo muh tulang mun hi Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
o an panguluwan mu" o…e
31
Ot neh Aliguyon tuppah nah kawayan hi pidipid yun nunggilig an bulalakkin wadah gilig na, ay
Dumanayan.
Hakdolan day hakkilan Aguinaya Aguinaya na o...ya, o an hi nak Amtalao o...e
Ne malan tun Dulnuan ay Dulnuan nana, o ay nak Panga’iwan
Gamdutonay nakodokdong an gamgam nah ohladan hi ohladanday-a o...ya, Dumanayan, nemah o...e
Gagamanah balitukanah Aguinaya Aguinaya na, o ay da nak Amtalao.
"Deket hin-aalgot waday binad-ungam Aguinaya Aguinaya na o...ya,
o an da nak Amtalao o...e
Tuwey ahim pangitib-an hi ginawaan Dulnuan ay Dulnuan nana,
o ay nak Panga’iwan."
Impoppogan dah Aguinaya Aguinaya na o...ya, o an da nak Amtalao o...e
Gibbugibbuhon day algon Aguinaya Aguinaya na, o an da nak Amtalao.
Deket kapulunay algo umal-algo na o...ya, nangimbukig, nemah o...e
An hidiyey pangikulungan dan Aguinaya Aguinay na, o an da nak Amtalao,
Ilad-ang dah dalipen nan alang hi agpawanday-a, o...ya, o Dumanayan, nemah o...e
Duldulagan day nadulag pen dalipen nan alang hi agpawanday-a, ay Dumanayan
Datngan da key kapulun nan alang hi agpawan hi agpawanday-a o...ya,
Dumanayan, nemah o...e
Datngan da key kapulun di alang hidiyey pangilubukan dan Aguinaya Aguinaya na, nemah
anhan, o an da nak Amtalao.
Inlubuk da ke impabangngad day lakbin di dalipen nan alang hi agpawanday-a,
ay Dumanayan.
32
Gawaon day kagawan tuh gawana o...ya, Dumanayan nemah o...e
An ne dingdingan day kammalig hi daulon hi daulonday-a, ay Dumanayan.
Palpal-iwan te nahdom nakahillong boy algo na o...ya, Dumanayan, nemah o...e
Nawa-wa kay kubbuhan dah bigbigat dah gawana dah gawana ya gawanay-a,
ay Dumanayan
Kanu da Aliguyon ke Dulnuan Dulnuan nana o...ya, o ay nak Panga’iwan,
Managoho dah ohladan hi ohladanday-a, ay Dumanayan
Gibbuhon da Dulnuan ke Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an nak Panga’iwan29
33
E mungngayo da moh hinal-on di nunhanal-o, oon na bable
Umga da inodnod dah punbangan na bananuh agapwanday-a, ay Dumayan
Nalya dah hinal-on di nunhanal-o...ya, oon na bable, nemah o...e
Tuwen mabigat natoltolwag boy algoy na, ay nangimbukig
Ot den mabigat natoltolwag boy algoy na o...ya, ay nangimbukig, nemah o...e
Neya da Aliguyon ke Dulnuan ay Dulnuan nana, o ay nak Panga’iwan
Ta ney ngayoy akbawan dah kabigabigat hi kagawan tuy gawana ya gawanay-a,
ay Dumanayan.
Te ney ngayoy akbawan dah kabigabigat hi hinal-on di nunhanal-o...ya,
oon na bable nemah o...e
Natootoonan da on maid hi Aguinayan datngan dah hinal-on di nun-hanal-on oon na bable.
34
De ot ya abun malan tun Aguinaya Aguinayan o...ya, o an da nak Amtalao o...e
In-omwah nah dalipen nan alang hi agpawanday-a, o Atipulu.
Kanuh Aguinayan in-omwah nah dalipen nan alang hi agpawanday-a o...ya,
o Atipulu, nemah o...e
Kanun munhikhik nah dalipen di alang hi agpawanday-a, o Atipulu.
Kanuy gullukay an manmannuk hobahobaton day inipul Aguinaya Aguinayan
na o...ya, a an nak Amtalao o…e
An ne bimmoh-ol on nun-itilitil nay manuk nah dalipen nan alang di
agpawanday-a ay Atipulu.
Malan tun kanun Iken an ay Iken nana o...ya, an hay Dulinayan30
(Note: too much noise; chanters are confused)
Malan kanun Puddunan ay Puddunan31 nana, o ay nak Dulinayan32
Ne pinito nay dalipen nan alang hi agpawanday-a o...ya, o ay Atipulu, nemah o...e
An ne dinatnganah Aguinaya Aguinayan na, o an hi nak Amtalao.
"Tipe dekah nan minangili imangilim hi dalipen nan alang hi agpawanday-a o...ya,
o Atipulu, nemah o...e
"Bokonak minangili," kanan Aguinaya Aguinayan na, o an hi nak Amtalao o...e
"Te in-omwak hittu," kanan Aguinaya Aguinayan na o...ya, o an hi nak Amtalao o...e
"Appaw." an kanan Dinulawan Dinulawan nana, o ay nak Daulayan.
35
"An ne daan ta gawaon tay kagawan tuy gawana ya gawanay-a, o Atipulu."
Muntun-ud dah punbanngan ta gawaon day kagawan tuy gawana o...ya,
o Atipulu, nemah o...e
Nidattong dat hogpon day timindung a baleda peh gawana, o Atipulu.
Aguinaya minotwa nah Dimolnay ay Dimolnay ana, o ay nak Dinulawan o...e
An ne anakkayang Aguinaya ap-apngahonay Dimolnay ay Dimolnay ana o...ya,
o ay nak Dinulawan ana o...e
An ne an gammalan day inda-din dah timindung a baleda peh gawana ya gawanay-a, o Atipulu.
Ta mawa-ay kubbuhan dan bigbigat dah gawana o...ya, o Atipulu, nemah o...e
An ne wada kanun eda ilaon hi Dinulawan nana, o ay nak Daulayan.
Ilaon da kanu te hungduwon dad dallinda kammaligday-a o...ya,
o ay Dukligan, nemah o...e
An ne te bimmallihung kanuh Puddunan ay Puddunan nana, o ay nak Katuldugen.
36
An ne inila dah Dinulawan Dinulawan nana o...ya, o ay nak Daulayan.
Nen ginawa day kagawan tuy gawana ya gawanay-a, o Atipulu
Pal-iwan da te nahdom nahillong boy algoy na o...ya, ay nangimbukig, nemah o...e
Nawa-wa key kubbuhan dan bigbigat dah gawana ya gawanay-a, o Atipulu
Malan tun kanun di aamod an ginawa day kagawan tuy gawana ya gawanay-a,
o Atipulu
"Daan kan na Dinulawan Dinulawan nana o...ya, o ay nak Daulayan?" o...e
"Bigbigat ke hinungduyud dallinda kammaligday-a, o ay Dukligan.
Te bimmallihung hi Puddunan ay Puddunan nana o...ya, o ay nak Katuludugen." o...e
An neh Puddunan33 an gamgamanah Dimolnay ay Dimolnay ana,
o ay nak Daulayan34
An umga dat makikieh Aguinaya Aguinayan na o...ya, o an da nak Amtalao o...e
Inodnod dah punbanngan na bananuh agpawanday-a, o Atipulu.
Pal-iwan day dalan nah hinal-on di nunhanal-o...ya, oon na bable, nemah o...e
Ten natoltolwag, an nakaggaway algoy na, ay nangimbukig,
Gimawa dah pantal hi kadaklan hi agpwanday-a o...ya, o ay Dukligan, nemah o...e
Lad-angaon day pidipid yun munggilig an bulalakkin wadah gilig na, o ay Dukligan
Edha pambiyuwan nah ohladan ay ohladan ay ohladanday-a, o ay Dukligan.
Itaugan dah Dinulawan Dinulawan nana o...ya, o ay nak Daulayan o...e
37
Ne atbohdin Aguinaya Aguinayan na, o an hi nak Amtalao.
Nabutbutong hi Aguinaya Aguinayan na o...ya, an hi nak Amtalao o...e
Aguinayan intangad nah habbiyan na duntugnay-a, o ay Dopdopon.
Tinangad nay allung nah habbiyan na duntugnay-a o...ya,
o ay Dopodpon, nemah o...e
Ta nen hapit Aguinaya Aguinayan na, o an hi nak Amtalao.
"He-a ke ot Dinulawan Dinulawan nana o...ya, o ay nak Daulayan o...e
Agam ot abut mumbangngad kayud dallinda kammaligday-a, o Atipulu
Te komman eyak man ngumayo, ngumayo-wak pumateyak," an kanan
Aguinaya Aguinayan na o...ya, o an da nak Amtalao o...e
Ta neh Dinulawan iabba nah Dimolnay ay Dimolnay ana, o ay nak Dinulawan.
Ta ne inodnod dah punbanngan na bananuh agpwanday-a o...ya,
o ay Dukligan, nemah o...e
Ne ibangad dad dallinda kammaligday-a, o Atipulu.
38
Kanuh Aguinaya impahaldot day naba dad kagawan tuy gawana o...ya,
o ay Atipulu35 nemah o...e
Aguinayan gawaonad kagawan tuy gawana ya gawanay-a, o ay Dukligan.
An ne mumpopoddon dan pindon da peyam puboh kanuy Puddunan
ay Puddunan nana o...ya, o ay nak Katuldugen o...e
An ne ih-ep dah ohladan ay ohladanday-a, o ay Dukligan
Mumpopoddon dah daulon ay daulonday-a o...ya, o ay Dukligan, nemah o...e
Ne ot hi Aguinayan inhabungul nay altugan Puddunan ay Puddunan nana,
o ay nak Katuldugen.
Imbaliwonah ohladan hi ohladanday-a o...ya, o ay Dukligan, nemah o...e
Ne linib-it nay ulun Puddunan ay Puddunan nana, o ay Katuldugen.
Inodnod nah punbanngan na bananuh agpawanday-a o...ya,
o ay Dukligan, nemah o...e
Aguinaya tikidonay habbiyan an duntuganay-a, o ay Dopdopon.
Himmabih habbiyan na duntugnay-a, o ay Dayagen36
Ne da Aliguyon ke Dulnuan ay Dulnuan nana o...ya, o ay nak Panga’iwan o...e
Totokkolon da on madikit hi habbiyan nah duntugnay-a, o ay Dopdopon.
39
"Hi Aguinayah tuwe," kanan Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
Nidatong hi kinawad-an Aliguyon ke Dulnuan ay Dulnuan nana,
o an nak Panga’iwan,
"Tipe nganneh nae bon em linib-it?" an kanan Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
o an da nak Amtalao o…e
"Koman ulun Puddunan ay Puddunan nana, o ay nak Katuldugen."
"Anakkayang," an kanan Dulnuan ay Dulnuan nana o...ya, o ay nak Panga’iwan o...e
"Ayyo-ayyon di donodnong hi hinal-on di nunhanal-o, oon na bable.
Atken na pe," kanan Dulnuan ay Dulnuan nana o...ya, o ay nak Panga’iwan o...e
"Ya adim ke man e bangngadon di alimadduwan Puddunan ay Puddunan nana,
o ay nak Katuldugen.
An ne hindudwaok pey binlan Aguinaya Aguinayan na, o an da nak Amtalao."
40
An ney hapit Aguinaya Aguinayan na o...ya, o an da nak Amtalao o...e
"Kombo ya ekayu pangun-una-an yud dallinda kammaligday-a, o ay Dumanaya,
Nangamungak an ahi miunud," an kanan Aguinaya Aguinaya na o...ya,
o an da nak Amtalao o...e
Ne da Aliguyon ke Dulnuan ya mumbangngad dad dallinda kammaligday-a,
o ay Dumanayan, nemah o...e
Ya kanuh Aguinaya Aguinayan na o...ya, o ay hi nak Amtalao o...e
Ta ne inodnod nah punbanngan nah bananuh agpawanday-a, o ay Dukligan,
Pangayanay habbiyan na duntugnay-a o...ya, o ay Dukligan, nemah o...e
Habiyonad habbiyan nah duntugnay-a, ay Iliyan.
Ne kanuh Aguinaya Aguinayan na o...ya, o an da nak Amtalao o...e
Ta ne intaklaya nay Puddunan nana, o ay nak Katuldugen.
"Maka te mumbangad tah dallinda kammaligday-a o...ya, o ay Dukligan," nemah o…e
Mundayyu dah madmadayyu dukugon day duntugna, o Iliyan.
Mungkakapu ya imagpawan dah pantal hi kadaklan hi agpawanday-a o...ya,
o ay Dukligan, nemah o...e
"Agam nuppe gawaom di gawana," kanan Aguinaya Aguinayan na,
o an hi nak Amtalao.
"Mumbangadak ad dallinda kammaligday-a o...ya, Duumanayan, nemah o...e"
Aguinayan an pal-iwanay dalan nah hinal-on di nunhanal-o, oon na bable.
41
Himbatangan ya imagpawan hi pantal hi kadaklan hi agpawanday-a o...ya,
o ay Dumanayan, nemah o...e
Ta ne gawaonay kagawan tuy gawana ya gawanay-a, ay Dumanayan.
Maid nuppe kanun e mo nun-olnay Aguinaya Aguinayan a o...ya,
o an da nak Amtalao o...e
Numbangngad mon makahayyudut moh Aguinaya Aguinayan na,
o an hi nak Amtalao.
Pal-iwan da te nahdom nakahillong boy algon na o...ya, nangimbukig, nemah o...e
Nawa-wa key kubbuhan dan bigbigat dah gawana ya gawanay-a, ay Dumanayan.
Aguinaya igag-ana diday aamod an bulalakkin wadah giligna, ay Dumanayan.
"Gawaon yuy kagawan tuh gawana o...ya, o ay Dumanayan," nemah o...e
42
Gimmawa dat iada-din day dayakkot dah kagawan tuh gawana ya gawanay-a,
ay Dumanayan.
Linutun ken di aammod an bulalakkin wadah giligna, ay Dumanayan.
Akudon dah hukup intulud dan Indumulao Indumulao ana o...ya,
o ay nun in Amtalao o...e
Lunglungihan niyniyuggan Indumulao Indumulao ana, ay nun in-Amtalao.
An ne day aamod dopapon day amulih ohladan ay ohladanday-a o...ya, Duumanayan, nemah o...e
Baludon dat ikap-ong yun aamod an bulalakkin wadah giligna, ay Dumanayan.
Ig-a da moy hingot Aliguyon Aliguyon nan o...ya, o an nak Amtalao o...e
Inodnod dah punbanngan na bananuh agpawanday-a, ay Dumanayan.
Pal-wan day dalnon dah hinal-on di nunhanan-o...ya, oon na bable, nemah o...e
Natoltolwag imagpawan dah pantal hi kadaklan hi agpawanday-a, o ay Dayagen.
Ilad-ang dah punbannngan na bananuh agpawanday-a o...ya
ay Dayagen, nemah o...e
Maandong ot gawaon day kagawan tuy gawan ya gawanay-a, o ay Dayagen.
Idalili day hukup hi hagpon di timindung a baleda peh gawana ya gawanay-a,
ay Dayagen.
Kanuh Dulnuan ay Dulnuan nana o...ya, o ay nak Panga’iwan o...e
Ayagana diday imbunah bimmable ay bimmablen bulalakkin wadah giligna,
o i-Dayagen.
Igammal day hingot an dayakkot dah kagawan tuh gawanay-a o...ya,
o ay Dayagen, nemah o...e
43
Nahdom nakahillong boy algoy na, o ay nangimbukig.
Gimawa dah kagawan tun gawana o...ya, o ay Dayagen, nemah o...e
Igammal day dayakkot igag-an bon Aliguyon Aliguyon nana, o an da nak Amtalao.
Kanun nunhapit Dulnuan ay Dulnuan nana o...ya, o ay nak Panga’iwan.
"Mangada-din kayun aamod an bulalakkin wadah giligna, o ay Dayagen."
Nalutu key inda-din dopapaon day boy amulih ohladan ay ohladanday-a o...ya,
o ay Dayagen, nemah o…e
An ne wewekon yun aamod an bulalakkin wadah giligna, an i-Dayagen.
Hapuwon dat dintagan dah kagawan tuy gawan o...ya, o ay Dayagen, nemah o...e
An ne ibang-ot dat galubguban dat malutuy dintagan hi ohladan ay ohladanday-a,
o ay Dayagen.
An damunan e nanayongtong an maal-algoy algoy na o...ya,
nangimbukig, nemah o...e
Ya nalutu boy inda-din dah kagawan tun gawana ya gawanay-a, o ay Dayagen.
Munggammal da moy aamod an bulalakkin wadah giligna, o ay Dayagen.
Nabhug da ken aamod an bulalakkin wadah giligna, o ay Dayagen.
Kanu nan aamod Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an hi nak Amtalao o...e
"Ya mumbangad kami taynan dakah tu, Aliguyon Aliguyon nana,
o an hi nak Amtalao o...e
Bigbigat ke ahi kayu niunud," kanan yun aamod a bulalakkin wadah giligna,
ay Dumanayan.
Ya ne mumbangad day aamod an bulalakkin wadah giligna, ay Dumanayan.
44
An ne Aliguyon pal-iwan da mo te nahdom nakahillong boy algoy na o...ya, nangimbukig, nemah
o...e
Mawa-wa key kubkubuhan dan bigbigat dah gawana o ay Dayagen
Kanuh Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
An day innuna aydu Dulnuan ay Dulnuan nana, o ay nak Panga’iwan.
Ad uwaniy gutud nah pangibangadak ke Bugan an ay Bugan nana o...ya,
o an in Aliguyon." o…e
An neh Dulnuan tibonay balangbang dah timindung a baleda peh gawana,
ay Dayagen.
"Dittay pangangha yun tulang kun hi Bugan an ay Bugan nana o...ya,
o an udidiyan" o...e
Intun-ud na boy amdukaw dah kagawan tuy gawana ya gawanay-a, o ay Dayagen.
"Dittay boy pandung yuh inhul-it nan mapapnaad a potang ana o...ya, nangimbukig," nemah o...e.
45
Ne da Bugan ke Aliguyon muntun-ud dah dodollayun aamod an bulalakkin wadah giligna, o ay
Dayagen.
Inodnod dah punbanngan na bananuh agpawanday-a o...ya,
o ay Dayagen, nemah o...e
Panalpal-iwan day dalan dah hinal-on di nunhanal-o, oon na bable,
Edamunay e himbatangan boy Algoy na, ay nagimbukig
Imagpawan dah pantal hi kadaklan hi agpawanday-a o...ya,
o Duumanayan, nemah o...e
In-ohnongdah pantal di kadaklan hi agpawandav-a o ay Dumanayan.
Anakayang day aamod an immappadelday pidipidyun nungillig an bulalakkin wadah giligna ad
Dumanayan.
Nuntangadkah Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an hi nak Amtalao o...e
"Tipe nganne motmotwaon yun aamod an bulalakkin wadah wadah giligna
o ay Dumanayan?
Deket hi Bugan ya man igawak tuwalih kagawan di gawana o...ya,
ad Dumanayan, nemah o...e
Ekayu ot ya abu ta ekayu mun-ada-in," an kanan Aliguyon Aliguyon nana o an hi nak Amtalao.
"Man nalutu mo tuwaliy inda-din," an kanan di aammod an bulalakkin waday gilligna
o ad Dumanayan.
"Amtami tuwali an ad-uwanin algoy pangibangadan Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
o ay nak Amtalao." o…e
46
Nuppe madibdiban dah pantal ilad-ang dah pidipidyun nunggilig an bulalakkin wadah giligna, ay
Dumanayan.
An gawaon day kagawan tun gawan o...ya, ay Dumanayan, nemah o...e
Ne pundamun inadan hi Indumulao Indumulao ana, o ay nun in-Amtalao.
Kaya kanuy pangapuwap nan da Aliguyon ke Bugan an ay Bugan nana o…ya,
an didan himbale o...e
"Ne ammuna kayud uwanin naptangan yuh dalan nah hinal-on di nunhanal-o,
oon na bable.
Deke kayat humigup taku kagawan tuh gawana o...ya, Duumanayan, nemah o...e
Tumuning di haddu takun hin-in-a hin-aapuh kagawan tuh gawana ya gawanay-a, ay Dumanayan."
An nipae ke inda-din munggammal dah inda-din dah kagawan tun gawan o...ya,
ay Dumanayan, nemah o...e
47
Ot ne pal-iwan da bo te nahdom nakahillong boy algoy na, ay nagimbukig
Nawa-wa key kubbuhan dan bigbigat dah gawana o...ya, Duumanayan, nemah o...e
Ne boy Aliguyon nana, o an hi nak Amtalao
Umhep hi ohladan hi ohladanday-a o...ya, Duumanayan, nemah o...e
Pangayanay pidipid yun munggilig a bulalakkin wadah giligna, ay Dumanayan
Kayatonay biyen hi pidipid yun nunggilig a bulalakkin wadah gilg na ay Dumanayan.
Tibona bo bubuwa ya baluhakon Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
ay hi nak Amtalao o...e
Alana boy hapid ya moma ot igawanah kagawan tuy gawana ya gawanay-a,
ay Dumanayan
Iaya-ayag nah mamamagyan mamaddikit ad dii ad Dumanayan, nemah o...e
Kahinggawa kayun aamod an bulalakkin wadah gilig na, ay Dumanayan.
"Dakayu ken immin-ina mumpunbokbok adikayu makigawa tuh gawana o...ya, Duumanayan,
nemah o...e
Te adik paalal paaliwot hi Bugan an ay Bugan nana, o an in-Aliguyon."
Makatattawa day mumbokbok an immin-inan mamagmagyan mamaddikit an iya, Duumanayan,
nemah o...e
"Adi dakami inglayan te man dakamiy kuminit kuminwani nah daulon ay daulondan an, ay
Dumanayan.
Nada ken kakat-agun mamamagyan mamaddikit an dii o...ya,
Duumanayan, nemah o...e
Komman inhul-it na key mapapnaad a potang ana, ay nagimbukig
Immingle dan umeda nangayandah pantal hi kadaklan hi agpawanday-a o...ya, Duumanayan," nemah
o...e
"Komman tut-uwa punlanglangkak ku," kanan Aliguyon Aliguyon nana,
o hi nak Amtalao.
"Alan yu tut-uway bokbok yu nangam-ut kayu ya gawaon yuy kagawana o...ya, Duumanayan,"
nemah o...e
48
Pimminghan lumablabbin ha, o ay langega.
Ne ot hi Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an nak Amtalao o...e
Inayagana diday am-in di aamod an bulalakkin wadah giligna, ay Dumanayan.
Mambi dah ittapih ohladan nah ohladanday-a o...ya, Duumanayan, nemah o...e
Malan tun dallinda kammaligday-a, o ay Dayagen.
An ninomnom Dulnuan ay Dulnuan nana o...ya, o an nak Panga’iwan.
Tibonay halakhak ot hakbatan Dulnuan ay Dulnuan nana, o ay nak Panga’iwan.
Inodnod nah punbanngan na bananuh agpawanday-a o...ya
o ay Dayagen nemah o...e
Pal-iwanay dalan nah hinal-on di nunhanal-o oon na bable, o...e
Higgan natoltolwag imagpawan hi kadaklan hi agpawanday a o...ya
o ay Dumanayan, nemah o...e
An ne ilad-ang nah pidipid yun nunggilig na bulalakkin wadah giligna, ay Dayagen.
Ot gawaonay kagawan tuh gawana o...ya, Duumanayan, nemah o...e
Nidattong keh Dulnuan ay Dulnuan nana, o ay nak Panga’iwan
Pinaddi na pun-iwatwat Aliguyon di biyann hi ohladan ohladanday o...ya, Duumanayan, nemah o...e
Ne damdamay Dulnuan alanay hinakbat nan binahi ya itauttaug nah aamod
an bulalakkin wadah giligna, ay Dumanayan.
Ne in-annamut dah kinawad-an Bugan an ay Bugan nana o...ya, o in-Aliguyon
An inggohnod Dulnuan ay Dulnuan nana, o ay nak Panga’iwan.
Mangig-iggup da ya mangi-it-ittapi dah ohladan ya ohladanday-a o...ya Duumanayan, nemah o...e
49
An ne impahla day ittapi ya hapit Dulnuan ay Dulnuan nana, o ay nak Panga’iwan.
"Immaliyak," an kanan Dulnuan ay Dulnuan nana o...ya, o ay hi nak Amtalao36 o...e
"Mamyuwak hi gullukay mammanuk yuh kagawan tuh gawana, ay Dumanayan."
"Innun boh mo," kanan Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao
Tibon day gullukay indawat dan Dulnuan ay Dulnuan nana, o ay nak Panga’iwan.
Ginibbunay pinyu nah ohladan ay ohladanday-a o...ya, o Dumanayan, nemah o...e kanan Dulnuan ay
Dulnuan nana o ay nak Panga’iwan.
"Makkaphod," an kanan Dulnuan ay Dulnuan nana, o nak Panga’iwan.
"Ilahun yuy balangbang yuh ohladan ay ohladanday-a o...ya,
Duumanayan" nemah o...e
Tibon day nunhinib-at indawat dah aamod an bulalakkin wadah giligna,
ay Dumanayan.
Nabaon di aamod an bulalakkin wadah giligna, ay Dumanayan.
Nen muntaggam da Dulnuan ke Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
o an da nak Amtalao o...e
Nitun-ud da Bugan ke Aguinaya Aguinayan na, o an da nak Amtalao.
Atbohdin inadan hi Indumulao Indumulao ana o...ya, o an nun in-Amtalao o...e
An nen taggam dah daulon daulonday-a, ay Dumanayan.
"Mumbangadak", an kanan Dulnuan ay Dulnuan nana o...ya,
o an nak Panga’iwan o...e
"Ituluy yuy nabayuh kagawan tuh gawana ya gawanay-a, ay Dumanayan."
Kanuh Dulnuan an mumbangad ad dallinda kammaligday-a o...ya,
o ay Dayagen nemah o...e
50
Ne da Aliguyon nahdom nunnaba dah kagawan tuh gawana ya gawanay-a,
ay Dumanayan
Punnabaan day himbulan ot nabongwah kagawan tuy gawana o...ya,
Dumanayan, nemah o...e
Ot ne imme holyaton day uyauy dad kagawan tuh gawana ya gawanay-a,
o ay Dumanayan
Dulnuan hipukanay binahi dah kagawan tuh gawana o...ya,
Duumanayan, nemah o...e
Pimminghan ken lumablabbin ha, o ay langegan.
Napiluy day makiholyat hi aamod an bulalakkin wadah giligna, ay Dumanayan
Ot nawa-wa boy kubbuhan dah bigbigat day gawana ya ay Duumanayan nemah o...e
An ne gotad kanuy nawa-wan kubbuhan dan bigbigat day gawana ya gawanay-a,
ay Duumanayan
Kanu pal-iwan dah punnabah dih kagawan tuh gawana o...ya,
Dumanayan, nemah o...e
0 gamgaman da mo da Bugan ke Aliguyon Aliguyon nana, o an didan himbale.
Ayagan day mamagmagyan mamaddikit Duumanayan, nemah o...e
Ih-ep da dida ohladan ay ohladanday-a, ay Dumanayan.
Pangayan dah pidipid yun nunggilig an bulalakkin wadah giligna, ay Dumanayan.
Mungayngayngay-ab dah binlan da Bugan ke Aliguyon Aliguyon nana o...ya,
o an didan himbale
Nakaittag-e kaanuy pangdon di hinal-on di nunhanal-o, oan na bable
Ya kanun iannawe day binlan himbale. o...e
51
Dumunan e himbatangan boy algoy ya algoy na o...ya, nangimbukig, nemah o...e
Longdahon da moy nakodokdong an gamgam da Bugan ke
Aliguyon Aliguyon nana, o an didan himbale o...e
Ne makaphod kanuy nunlongdahan da ot makaphod dah kagawan di gawana o...ya, o Dumanayan,
nemah o...e
An ne himapit bot Dulnuan ay Dulnuan nana, o ay nak Panga’iwan,
"He-a ke Aguinaya Aguinaya na o...ya, o an da nak Amtalao o...e
Em tibon diday imbun muh mamagmagya ta hugduwon taku
dallinda kammaligday-a, o ay Dayagen.
Etaku inumon di tokop di uyauy tuh kagawan tuy gawanay-a o...ya,
Dumanayan, nemah o...e
An neh Aguinaya tibona diday iimbunat napiluy dat hungduwon dad
dallinda kammaliday-a, o ay Dayagen.
Mu nidattong da keh ohladan ay ohladanday-a o…ya, ay Dayagen, nemah o...e
Nigukud dah ohladan ay ohladanday-a, o ay Dayagen.
An impah-ep day binahi dah ohladan ay ohladanday-a o...ya,
ay Dayagen, nemah o...e
Ne da kanu nan biimmable waday oha on in-alinay pinahapana on inggawa nad kagawan tuy
gawana ya gawanay-a, ay Dayagen.
On mangig-iggup da nan mamagyan nalpud dallinda kammaligday-a,
ay Dumanayan.
An ne adi kanu pakaanaway Aliguyon aliguyon nana o...ya, o an da nak Amtalao o...e
De kanut munggagabu da nan mamagmagyan mamaddikit ana, i-Dumanayan.
Kay anhan kanu nahdom nakahillong boy algoy na, ay nangimbukig.
Ot mumbangngad moh Aliguyon Aliguyon nana o…ya, o da nak Amtalao o...e
Ot ne nawa-wa key kubbuhan dan bigbigat dah gawana ya gawanay-a,ay Dumanayan,
An ne munhida da moh amulih ohladan ay ohladanday-a o...ya,
Dumanayan, nemah o…e
An ne linutu da key inda-din dad kagawan tuh gawana ya gawanay-a,
o ay Dumanayan;
Nunggammal day bimmable ay bimmablen bulalakkin wadah giligna, ay Dumanayan.
52
An neh Dulnuan idlig day imada dah pamadingan kidangdangkigan
di baleda peh gawana, ay Dumanayan.
Impahlan ken Dulnuan ay Dulnuan nana o...ya, o ay nak Pangai’wan o...e
"Nganne innuna aydu Aliguyon Aliguyon nana, o an hi nak Amtalao
Adik ibangad di bolwak an dintagan yuh kagawan tuy gawana o...ya,
Dumanayan, nemah o...e
Kommman hi Aguinayay balangbangak," an kanan Dulnuan ay Dulnuan nana,
o ay nak Panga’iwan.
"Nangamung kan," kanan Aliguyon Aliguyon nana o...ya, o an dan nak Amtalao o...e
Ot ne damdamah Aliguyon ugge nahlongan indawat nay balangbang
ya amdukaw ke Dulnuan ay Dulnuan nana, o ay nak Panga’iwan.
"Nay pamalangbang mun tulang kun hi Aguinaya Aguinaya na o...ya ,
an da nak Amtalao o...e
Te mabla kami kadangyan kami man hi kagawan tuy gawana ya gawanay-a,
ad Dumanayan." o...e
53
Ne da Aguinayan Dulnuan iagawat dah dodolla yun nunggilig a bulalakkin
wadah giligna, ay Dumanayan.
Ikhop dah pantal hi kadakalan hi agpawanday-a o...ya, Dumanayan, nemah o...e
Panalpal-iwan day dalnon dah hinal-on di nunhanal-o, on na bable.
Nidattong da keh pantal hi kadaklan hi agpawanday-a o...ya, ay Dayagen
Maka-andong ot gawaon dah kagawan tuy gawana ya gawanay-a, o ay Dayagen.
Inadan hi Indangunay naldangunay ana o...ya, o an in Panga’iwan o...e
Ab-abyuhana da Bugan ke Dulnuan ay Dulnuan nana o...ya,
o ay da binuhbuh na o...e
Ginawa taku ke kayay kagawan tuy gawana ya gawanay-a,
Ulep le peman, umay ayyudot, insalidumany,
salidumay diway diway, o ay Dayagen.

Sunday, July 24, 2011

Hudhud

Talking about culture with some colleagues, I was so proud to tell them mine as they all did since we belong to different ethnicity. We relayed and had some comparisons about the things to be done during wedding rites, death and other occasions. One of them, a mademoiselle, told us about her experience (which made me suppressed a smile), when she passed by a native house with a lot of people and heard chants like they were singing in chorus during her tour in the Ifugao rice terraces. Curious to know about what they were doing, she asked one of the native women, whom she referred as “a woman who spit something like blood on the ground,” (She was chewing beetle nut!!!) Unfortunately, she did not understand what the old woman said and wondered if she was also being understood. 

I remembered one of my elders and thought that perhaps it was their “world” which held back their communication process.


Anyway, I told her the people might be offering something through a native ritual. She said most of them were old women singing native songs. So, I considered they might be chanting the Hudhud but they were just staring at me waiting for more explanation. I just said it is a long old songs usually sung by old native women in the province. Oh heck, they asked me to sample them one.